veş-şemsu tecrî limusteqarrin lehâ
Güneş belirlenmiş bir yere akar.
żâlike taqdîrul-’azîzil-’alîm
Bu, Aziz ve Alîm'in takdiridir.
 |
| İşte bu, Güçlü ve Bilen (Allah)’ın ölçüsüdür. Yasin 38 -- Halim Özyazıcı |
Güneşin bir gemi gibi "akması" dünyadan bakan bir gözlemci için sorun değil. Hakikaten her gün doğudan yükseliyor, belirlenmiş bir yere (batıya) doğru akıyor. Astronomi biliminin gelişmesine kadar, insanlar yer küresinin sabit durduğuna ve güneşin yerin etrafında döndüğüne inandılar. Güneşin günlük hareketi doğal bir "akış" olarak görünüyordu.
Kopernik'in 16. yüzyılda sunduğu "güneş merkezli evren" teorisi bilim dünyasına bomba gibi düştü. Bu model bütün gözlemleri çok daha kolay açıklıyordu. Bilim adamları, zor da olsa, bu üstün modeli kabullenmek zorunda kaldılar. Nesiller boyunca, okullarda güneşin sabit durduğu ve evrenin güneş etrafında döndüğü öğretildi. Biz de ilkokulda öyle öğrendik, yetersiz bir teori olduğunu ancak lisede anladık.
Din adamlarının işi daha zordu, çünkü kutsal kitaplarda böyle bir kayıt yoktu. 1930'ların büyük alimi Elmalılı Hamdi Yazır, söz konusu ayetin tefsirinde bakın nasıl zorlanmış: (Amacımız Yazır'ı eleştirmek değil, Kitabın bilim ile zıtlaşır göründüğü çarpıcı bir örnek bulmak)
10 saniyelik bu kısacık video (Gürsu Gülcü'ye teşekkür ederiz) güneş merkezli yanlış model ile başlıyor, bugünkü anlayışımızı gösteren karmaşık model ile devam ediyor: Bütün gök cisimleri sürekli hareket halinde...
 |
Elmalılı tefsirinden iki paragraf (1938) |
Güneşin Samanyolu içindeki hareketi, 19. yüzyılın sonlarında sunulmuş bir teori. 1950’lerde astrofizikçiler, güneş sistemininin belirli bir yörüngede hareketini kanıtladılar. Evet, çok uzaktan bakınca, hakikaten güneş (ve yavruları) bir gemi gibi akıp gidiyordu...
Yaklaşık 400 sene boyunca, bu ayet bilimsel verilerle çelişiyor göründü. Ancak son 70 yılda bu çelişkinin (sabit duran) Kuran tarafında değil (sürekli değişen) bilim tarafında olduğu anlaşıldı. Burada önemli olan, Kuran-ı Kerim'de korunmuş olan bir ayetin, bir süre için bilime ters düşmesi mümkün. Lakin inancımız odur ki, bilim bu terslikleri düzeltecek şekilde gelişecektir...
Videonun ikinci kısmında "how it actually works" yazıyor, yani "gerçekte nasıl çalışır." Bu ifade ile, 400 yıl önceki "modeli hakikat sanmak" hatası tekrarlanıyor. Çünkü bu da zan seviyesinde bir modeldir ve hakikaten böyle çalıştığını hiç kimse bilmiyor.
Yer küresinin üç hareketinin hızlarına bakalım. En kolay anlaşılan hareket, kendi ekseni etrafında 86.400 saniyede (ekvator enleminde) 40.000 km dönmesi. Yani saniyede 0.5 kilometre... Sesin ancak 340 metre gittiğini hatırlarsak, üç hareketin en yavaşı bile süpersonik bir hız!
Güneşin etrafında yerin dönüş hızı da kolayca hesaplanabilir: yaklaşık 30 milyon saniyede 900 milyon km, yani 30 km/s. Samanyolu içindeki hareketin nasıl tahmin edildiğini bilmiyorum. ChatGPT, galaktik bir turun 225 milyon yıl sürdüğünü söyledi, gözlenebilir bir şey değil. Şu sıralar kabul edilen en iyi hız tahmini 230 km/s.
 |
| Yer küresinin göresel hızları -- Tıkla Haber |
Sonrasında 40. ayet de çok ilginç:
vekullun fî felekin yesbehûn
Hepsi bir yörüngede yüzer
Hepsi bir yörüngede yüzer
 |
| Hepsi bir yörüngede yüzer/tesbih eder Yasin 37-40 |
