Çarşamba, Temmuz 31, 2024

Korunmuş Bir Ayrıntı

Topkapı Sarayı Müzesinde bir mushaf yaprağı
Resimlere tıklayınca daha net görmek mümkün

"Allah'ın nimetiyle" anlamına gelen bini’metillah tamlaması Kitabımızda 10 kere geçiyor. Kelimenin iki farklı imlâsı var: kapalı Te ya da normal Te ile yazılabilir, anlamı değişmez. Özellikle Nahl suresi örneği önemli, çünkü ardarda iki ayette bir öyle bir böyle yazılmış ve fark bütün mushaflarda aynen korunmuş. Aynı sayfada birbirine çok yakın olduğu için "Kâtip tercihi" deyip geçmek kolay değil!

Diyanet mushafının 273. sayfasında geçen bu iki ayeti muhtelif web sayfalarından kopyaladım: Bütün görünüş farkına rağmen, açık Te ve kapalı Te ayrıntısının modern mushaflarda muhafaza edildiğini açıkça görebilirsiniz.
Nahl suresi: 71. ayette kapalı Te, 72. ayette normal Te
Medine, Diyanet ve İran mushaflarından parçalar
/2022/05/hakikaten-korunmus.html


Acaba erken dönem mushaflarda da öyle mi yazılmış? Genel kullanıma açılmış iki siteden birkaç örneğe bakalım. Bu vesile ile, erken dönem mushaflara erişim ve Kûfî yazıyı okuma tecrübesi kazanabiliriz.

1. Staatsbibliothek zu Berlin (Yaklaşık yıl: 750)
Aranan ayet 224. folyoda, çok net okunuyor. Söz konusu kelimeyi renkli kutular içinde, ayet ayıraçlarını mavi nokta ile gösterdim.
Faksimiledruck des Samarkand-Kodex -- 5956
Manuscripta Coranica, Berlin-Brandenburgische

2. Cambridge University Library (yıl: ~850)
Yüz sene sonra yazılan bu sayfayı okumak daha zor.
Cambridge University Library: MS Add. 1133
Manuscripta Coranica, Berlin-Brandenburgische

3. Cambridge University Library  (yıl: ~1100)
Epeyce ileri bir dönem olduğundan alıştığımız mushaflara çok benziyor.
Cambridge University Library: MS Add. 1131
Manuscripta Coranica, Berlin-Brandenburgische


4. Kahire, İslami Vakıflar Kütüphanesi (yıl: ~700)
Çok erken dönem ama kolayca okunabiliyor.
Kahire el-Meşhed -- elktb.net

5. Paris, Fransa Milli Kütüphanesi (yıl: ~800)
İlgili kelimeleri bulmayı okuyucuya bıraktım.
Paris 399 -- elktb.net

Cevap EVET, bu önemsiz görünen ayrıntı bile erken dönem mushaflarda korunmuş!



Başka bir kelime
Yıkarıdaki örneklerde geçen vallahu kelimesini başka bir mushaf sayfasında hemen tanıyoruz. Buradaki noktalar harfleri belirlemek için değil hareke yerine kullanılmış.
El yazması, Kûfî font, okunuşu, alıştığımız yazı


Bunları okumaya çalışalım, hem beyin cimnastiği hem de ibadet olur. En yukarıdaki mushaf resminde, söz konusu kelimeyi sağ alt köşede tanıyabilirsiniz. Tayyar Altıkulaç bu şekilde yazılmış 13 adet mushafı kelime kelime okuyup hatalarını bulmuş -- bu hatalar nedeniyle, hiçbirinin Hz Osman'ın 650 senesinde yazdırdığı mushaflar olmadığını söylüyor!