Arefe günü güneş batar batmaz hac yolculuğu başlar. Muzdelife’ye doğru bir insan ve taşıt seli... Her ağızda telbiye... İnsanların çoğu yaya olduğu için taşıtlar daha yavaş ilerler. 8-10 km’lik bu yol otobüsle 5-6 saat sürebilir. Güneş batınca Arafat’ta akşam ezanı okunmaz. Akşam namazını Muzdelife’ye kadar geciktirmek gerekir. Yolda ne kadar oyalanılsa bile akşam ve yatsı bir arada bu bölgede kılınır.
2:198. Rabbiniz'den refah istemenizde bir engel yoktur. Arafat'tan indiğinizde, Allah'ı Meş'aril Haram'da anın; O'nu, size gösterdiği şekilde zikredin. Nitekim siz önceleri hiç şüphesiz yanlış yoldaydınız.
Muzdelife’nin girişinde Meş’ar-il Haram olarak Kur'an'da geçen bir yer vardır. Burada da telbiye, tekbir ve tesbih ile Allah’ı zikretmek gereklidir. Yatsı namazından sonra her hacı adayı 70 adet küçük taş toplar, bunları yıkayarak bir torbaya koyar. Ertesi günkü sembolik savaşın mermileri burada hazırlanır. Muzdelife iki tarafı kayalarla çevrili taş bir vadi olduğu için bu taşları bulmakta hiçbir zorluk çekilmez.
Bundan sonra yapacak bir iş yoktur. Bir kaç saat dinlenmek, düşünmek ve dua etmek. Telbiyeyi de unutmayalım. Gecenin son kısmında ay batar ve hacı adayları yıldızların altında açıkta gecelerler. Etraftaki dev projektörler her yanı aydınlattığı için modern Muzdelife’de karanlığın dehşeti pek hissedilmez, fakat bunu hiç olmazsa hayalen yaşamalıdır. Sabah namazı daha ortalık karanlık iken fecrin ilk vaktinde kılınır. Bundan sonra kısa bir vakfe duası ile ayakta yalvarılır ve yolculuk devam eder.
Muzdelife'de gece
Mina
Sonraki durağımız Mina. Muzdelife’den Mina’ya sağlığı yerinde olanların yürüyerek gitmesi tavsiye edilir. Alacakaranlıkta lebbeyk seslerinin çınlamasını otobüste duyamazsınız. Zaten cemrelere kadar bütün yol 5 km’dir. Mina’da cemrelere taş atılır, gerekiyorsa kurban kesilir ve tıraş olarak ihramdan çıkılır. Bu görevler “Taş-Baş-Tıraş” şeklinde özetlenir. Hac ibadetinin çoğu böylece tamamlanmış olur, artık “hacı” olmak için sadece ifada tavafı kalır.
2:200-202. Hac ibadetinizi bitirdiğinizde, babalarınızı andığınız gibi, hatta ondan daha kuvvetli bir anışla Allah'ı anın. "Rabbimiz! Bize dünyada ver" diyen insanlar vardır, öylesine, ahirette bir pay yoktur. "Rabbimiz! Bize dünyada iyiyi, ahirette de iyiyi ver, bizi ateşin azabından koru" diyenler vardır. Işte onlara, kazançlarından ötürü karşılık vardır. Allah hesabı çabuk görür.
Gerçek bir çadır kent Mina’da kurulmuştur. Arefe’den önceki geceyi ve bayram günlerini burada geçirmek kuvvetle tavsiye edilen fakat gerekli olmayan bir sünnettir. Gene de hacıların büyük çoğunluğu bu sünnete uyarak uluslararası kaynaşmayı sağlarlar. Mina’da bir kaç cami ile mezbahalar ve soğuk hava depoları vardır. İki taraftaki tepelerde de epey binalar yapılmıştır.
Cemreler (Taş)
Mina’nın batı ucunda yüzer metre ara ile üç taş direk vardır. Bunların isimleri, doğudan batıya, cemretud-dunya (alçak cemre), cemretul-vusta (orta cemre), cemretul-akabe (büyük cemre) olarak bilinir. Arapça'da cemre “küçük kor parçası” anlamına gelir, atılan taşlara nisbettir. Hadiste ve modern Arapça'da “şeytan taşlama” ifadesine rastlanmaz. Gene de, atılan bu taşların Hz. Âdem ve Hz. İbrahim ile eşlerinin ve çocuklarının gerçek şeytana attıkları taşlardan ilham aldığını söylememiz lâzım. Sonuç olarak cemreler, tövbe etmiş hacıların eski hatalarına ve bu hatalara teşvik eden şeytanlarına attıkları taşların ve pişmanlığın sembolüdür.
Rasulullah (ilk) cemreyi bayramın birinci günü öğleden önce, diğerlerini öğleden sonra atmıştı. (Muslim)
Büyük cemreye atılan taşlar
Bayramın ilk günü sadece büyük cemreye yedi adet taş atılır. Aynı tavaf ve say’da olduğu gibi, her atıştan önce Bismillah Allahu ekber denir ve taş atma işi hızla bitirilir. Büyük cemreye taş attıktan sonra dua yoktur, telbiye de burada sona erer. Yalnız hacca niyet edenler hemen tıraş olup ihramdan çıkarlar, diğerleri kurban kesilmesini bekler.
Cemrelere atılacak taşlar
İfada Tavafı
22:33. Bu nişanelerde sizin için belli bir süreye kadar faydalar vardır. Sonra bunlar Beyti Atik'de (Kâbe'de) son bulurlar.
Arafat’tan bu yana devam eden insan seli (ifada) Mina’da durmaz. Taşlamadan sonra çoğunluk Kâbe’ye doğru akmaya devam eder. Sağlığı yerinde olanların bu son 5 km’yi de yürümeleri tavsiye edilir. Muzdelife ile Kâbe arasındaki toplam 10 km’lik hafif inişli yol, kalabalığa rağmen en fazla üç saat sürer. Artık lebbeyk değil tekbir sedaları göğe yükselir. Bayram tekbirleri başlamıştır:
Allahu ekber, Allahu ekber
Lâ ilâhe illallahu vallahu ekber
Allahu ekber, velillahil-hamd
Bayram sabahı yapılacak son görev haccın farz olan ifada tavafını yerine getirmektir. Haccın say'ini yapmamış olanlar, bu tavafın arkasından say yaparlar. İfada tavafı için belirli bir vakit yoktur, ancak acele edip ilk günün sabahı yapmakta yarar vardır. Bu tavaf ile dünyaya günahlardan arınmış olarak tertemiz tekrar gelinir ve “hacı” unvanı kazanılır.
Kâbe'de Yatsı Namazı
Kâbe'ye varıp aşkla tavaf edenlere, Hacer-ul Esved'i özlemle selamlayanlara, taşlanmış şeytana lanetlerini taşlarıyla gösterenlere, Arafat'ta gözyaşları içinde kendilerini ve Rablerini tanıma fırsatı bulanlara, say ile ter döküp gayret gösterenlere, herşeyimizi bize veren Rabbimize herşeylerini gözlerini kırpmadan sunanlara selam olsun.
