Mizan: denge ve tartı

Batı dünyasının adalet sembolü elinde terazi ve kılıç tutuyor:

Adaleti temsil eden gözleri bağlı Themis, elindeki terazi ile adaleti ve bunun dengeli şekilde dağıtılmasını, diğer elindeki kılıç ile adaletin keskinliğini simgelemektedir. ... insanların özlem duyduğu ve olmasını istediği bağımsız, tarafsız, adil, caydırıcı hukuk düzeninin ifadesidir

Kelimenin Osmanlıca sözlük anlamı çok zengin:

1. Tartı, ölçü âleti, terâzi
2. Ölçü, mikyas
3. din. Mahşer günü amellerin tartılacağı terazi
4. astr. Burçlar kuşağındaki yedinci burç
5. mat. sağlama
6. tic. hesap özeti.

Kitabımızda 1. ve 3. anlamlar öne çıkıyor.

ve-ze-ne kökünden türeyen kelimeler Kur’ân’da 23 defa zikredilir:

3 defa fiil hâliyle vezn
3 defa isim olarak vezn
9 defa tekil olarak mîzân
7 defa bunun çoğulu mevâzîn
1 defa mevzûn şeklinde geçer.

https://okuyun.github.io/Kuran/#r=wzn

Kelimenin çoğulu olan mevâzîn şu ayetlerde:

https://okuyun.github.io/Kuran/#b=mwAzyn

Rahman suresinde ardışık üç ayette bu kelime geçiyor:

55:7 ves-semâa refe'ahâ veveda'al-mîzân
(Rahmân) göğü yükseltti ve dengeyi kurdu

8. ellâ tatgav fil-mîzân
(size de emretti ki) dengeyi bozmayın

9. veaqîmul-vezne bil-qisti velâ tuhsirul-mîzân
(Dünyadaki) tartıyı adaletli tutun ki
(Ahiretteki) mîzânı eksiltmeyin.

"Rahman suresinde neden üç kere ard arda?" sorusuna güzel bir cevap:

Elmalılı [birinci] mîzâna, tekvînî ve teşrîî adalet ve muvazeneyi içine alacak daha umumi bir mana verir. İkinci mîzânın şeriat, üçüncünün de âhiretteki mîzân-ı aʻmâl olabileceğini söyler. (s. 17)

Ferdi hesabın ilk bölümü: amellerin gösterilmesi
Sonra bunun değerlendirilmesi: mizan
Nihayet karnelerin verilmesi ve dağıtım

Bir güzel hat levhasına bakalım:

Sağ kefede veaqîmû (doğrultun)
solda el-mîzân (terazi, denge) yazıyor